Тэмы беларуска-ўкраінскіх стасункаў, магчымыя сцэнары разьвіцьця падзей і супрацоўніцтва дзьвюх дзяржаў у будучыні абмеркавалі два палітолагі – дырэктар Інстытуту сусьветнай палітыкі Яўген Магда і беларускі эксперт Павел Усаў, а таксама палітычны гуру Беларусі Зянон Пазьняк і палітычны прадстаўнік Палку Кастуся Каліноўскага Зьміцер Шчыгельскі.
Як пераадолець 1000 крокаў?
Першым узяў слова і задаў тон размове як мадэратар сустрэчы старшыня назіральнай рады інфармацыйнай агенцыі «Заходні інфармацыйны фронт» Яўген Магда. На яго думку, гэта сур’ёзная праблема. Прычын шмат. І адна зь іх — расейскі інфармацыйны ўплыў.
«Доўгі час інфармацыя пра нашых суседзяў успрымалася празь лядзяшку-прызму расейскай прапаганды. Аднак гэтая ільдзінка, як у казцы «Сьнежная каралева», ня толькі сказіла яе ўспрыманьне. Гэты лядзяш быў памерам з айсберг, які сутыкнуўся з Тытанікам. І адпаведнае неўспрыманьне адзін аднаго ўсталявалася менавіта такім чынам. Вайна, шырокамаштабнае расейскае ўварваньне, то бок вайна, дзе былі скінутыя ўсе маскі, зьмяніла і беларуска-ўкраінскія адносіны. У нас узрасьлі прэтэнзіі адзін да аднаго, і пра гэта трэба казаць сумленна і адкрыта, але і зьявіліся фактары пераменаў. А гэтымі фактарамі, у тым ліку, ёсьць сотні грамадзян Беларусі, якія ваююць у шэрагах Узброеных сіл Украіны… Таму я лічу, што ў нашых адносін ёсьць будучыня», — ахарактарызаваў сітуацыю Яўген Магда.
Як прыхільнік разьвіцьця беларуска-ўкраінскіх стасункаў, ён прызнаўся, што прыкладае намаганьні для выбудоўваньня гэтага працэсу без павучальных нотак. Аднак ён падкрэсьлівае, што зь лексікону трэба выключыць паняцьце братэрства двух народаў.
«…Тое, што я апошнім часам падкрэсьліваю, гэта тое, што мы не браты — мы суседзі. Калі мы будзем казаць пра братэрства, то будзем гуляць у расейскую канцэпцыю трыадзінага славянскага народу. Вы яе дастаткова добра ведаеце. Як і ведаеце, што ўкраінцы і беларусы ніколі ня мелі шанцаў стаць у адзін шэраг з расейцамі ў гэтай канцэпцыі. Гэта, так бы мовіць, па вызначэньні. І гэтая канцэпцыя існуе ўжо шмат гадоў. Зь сярэдзіны XIX ст. І спадзявацца, што яна хутка нас пакіне, наіўна. Але, нягледзячы на гэта, мы ўсё роўна мусім гаварыць, мусім працаваць, і я кажу шчыра, што, на маю думку, для Украіны ў стане вайны прыярытэтам зьяўляюцца грамадзяне Беларусі, якія знаходзяцца за межамі Беларусі. Чаму? Бо гэта людзі, якія фактычна і геаграфічна дыстанцыяваліся ад палітыкі Аляксандра Лукашэнкі. Гэта ня значыць, што яны падтрымліваюць таго ці іншага апазіцыйнага лідэра. Я далёкі ад гэтага. Я наогул палітаскептык. Бо я разумею, што ўкраінская і беларуская палітыка вельмі розныя. Але ацэньваць беларускіх палітыкаў павінны перадусім грамадзяне Беларусі», — сказаў Яўген Магда.
Лёс Еўропы рашаецца ва Украіне
Палітычны прадстаўнік Палку імя Кастуся Каліноўскага і лідэр руху «Супраціў» Зьміцер Шчыгельскі пагадзіўся з большасьцю вышэйзгаданых тэзісаў і падкрэсьліў, што з-за геаграфічнай прысутнасьці ў адным рэгіёне «мы нікуды ня дзенемся адзін ад аднаго». Таму «так ці інакш нам давядзецца існаваць далей».
І адно з ключавых пытаньняў — якім будзе гэта «далей». Асабліва пасьля вайны.
«Вядома, зараз ёсьць праблемы. Ёсьць праблемы з тым, што, як мне здаецца, ва Украіне не хапае прадстаўніцтва беларускай апазіцыі і беларускіх палітыкаў. Яго вельмі не хапае. І гэта праблема. Бо Кіеў і Украіна ператвараюцца ў месца, дзе пасьля заканчэньня вайны вырашаецца лёс як мінімум Усходняй Еўропы. Я ўпэўнены, што ўкраінцы перамогуць. І справа тут ня ў тым, што я кіруюся патрыятызмам ці пафасам. Гэта такі рацыянальны разьлік — мы разумеем, што 2% ВУП РФ і ВУП Украіны і Захаду за ёй — гэта непараўнальныя велічыні. Любая вайна — гэта, перш за ўсё, барацьба эканомік, барацьба духу і матывацыі. Калі мы гаворым пра ўкраінцаў, мы разумеем — і ўкраінцы разумеюць, і беларусы, і ўвесь сьвет — за што ваюе ўкраінскі вайсковец. За Радзіму, дом, жонку, дзяцей. За што ваююць расейцы, нікому незразумела. Хутчэй за ўсё, і ім самім», — сказаў Шчыгельскі.
Паводле яго слоў, будучыню можна прагназаваць па некалькіх варыянтах. Найгоршы сцэнар, перадусім для Беларусі, — калі краіна застанецца па-за мяжой з Захадам і Украінай, але разам з Расеяй. Гэта дрэнна як для жыхароў Беларусі, так і для рэгіёну ў цэлым.
«У спадара Яўгена быў выдатны тэзіс: «Без дэмакратычнай праеўрапейскай Беларусі ня можа быць бясьпечнай Усходняй Еўропы». Я абсалютна і цалкам зь ім згодны», — падкрэсьліў прадстаўнік Палку Каліноўскага.
Па словах Зьміцера Шчыгельскага, цяжка прадказаць час і назваць чыньнік паўстаньня ў Беларусі. Яшчэ адна праблема — недахоп зброі ў насельніцтва, яе жорсткі кантроль і знаходжаньне ў краіне расейскай арміі. Нягледзячы на гэта, прычыны крызісу 2020 году нікуды ня зьніклі, хоць рэжыму Лукашэнкі ўдалося ліквідаваць масавыя дэманстрацыі і запалохаць беларусаў тэрорам. Таму рана ці позна масы выбухнуць. Адзінае, складана прадбачыць час.
У чым палягае палітыка Расеі ў дачыненьні да Беларусі і Украіны?
Зянон Пазьняк у сваім выступе зрабіў экскурс у мінулае, згадаў супрацу з Народным рухам Украіны, ідэю Балта-Чарнаморскай садружнасьці, акцэнтаваў увагу на цяперашнім стане Беларусі, дзе рэжым Лукашэнкі праводзіць зачыстку па нацыянальных прыкметах — беларускай мове, колерах, выразах. Паводле яго словаў, Расея вядзе вайну супраць украінцаў і беларусаў з мэтай зьнішчэньня нацыянальных асаблівасьцей і акупацыі тэрыторый, перасяленьня здаровага насельніцтва ў Расею.
«Так было здаўна. Як пры Іване IV, так і пры іншых уладах. Бо галоўная сіла эканомікі — гэта ня нафта і газ — гэта працоўныя рукі, людзі, вось што ёсьць аснова эканомікі. Грамадзянаў у Расеі ўжо няма, усе сьпіліся, таму і перакідваюць украінцаў, ужо больш за мільён выслалі, дзяцей ужо вязуць русіфікаваць, каб потым працавалі на Расею і яе русскій мір. Гэтая палітыка як была ардынская, такой і засталася, але была ўжо апранутая на еўрапейскі лад, немцы іх цывілізавалі зьнешне, але знутры яны засталіся такімі ж самымі. Гэтая палітыка накіраваная перш за ўсё на тое, каб захапіць Беларусь і Украіну, і гарантаваць, што Захад ім у гэтым ня будзе перашкаджаць, і гэта часткова так і было, бо калі Беларусь была акупаваная, ніхто й ня піскнуў. У краіну ўвялі войска, акупавалі зямлю, няўжо вы ня бачыце, што такое Беларусь?! Гэта каля межаў Латвіі, Літвы, Польшчы, Украіны! І вось расейцы прыйшлі сюды, а ў адказ — цішыня. І калі б не ўкраінскі народ, такая ж цішыня была б і з Украінай. Дзякуй Богу, што найшла каса на камень. І таму ўкраінцы павінны разумець, што вайна ідзе супраць нашых народаў і нашых дзяржаў. Нас, беларусаў, ужо акупавалі, захапілі і задушылі, а вас яшчэ не, вы змагаецеся, і змагаецеся гераічна, і ўвесь сьвет глядзіць на вас. І ёсьць надзея, што будзе перамога. З нашай тэрыторыі вас закідваюць ракетамі, але ўсе людзі супраць вайны, супраць Лукашэнкі, ёсьць частка, якая пад расейскай прапагандай лічыць, што Пуцін можа быць правым, на жаль, такія ёсьць, і іх адсоткаў каля 30, а можа і больш, але вайны ніхто ня хоча. Нават 85% войска ня хоча ісьці на Украіну, ня хоча ваяваць, класьці свае жыцьці, больш за тое, яны разумеюць, што гэтае войска не баяздольнае, і гэта разумее нават Лукашэнка. Але прапаганда працуе наступным чынам, як калектыўная адказнасьць. «Чаму вы, беларусы, не выступаеце і даяце па нас страляць ракетамі!?», вось людзі і зрабілі выснову, што беларусы благія, але тут праблема ў непаразуменьні з-за недахопу інфармацыі, а яшчэ нямалую ролю грае праца агентуры. Каму выгадна ўсё гэта рабіць? Гэта выгадна толькі расейскай агентуры, якая хоча пасеяць розьнь паміж беларусамі і ўкраінцамі. І ўсё гэта трэба разумець», — патлумачыў сітуацыю Зянон Пазьняк.
Крыніца: Західний інформаційний фронт.
24 студзень 2023 г.